Skręcenie stawu skokowego jest jednym z najczęstszych występujących urazów narządu ruchu. Bardzo ważne jest odpowiednie leczenie, które znacznie zmniejszy ryzyko wystąpienia kolejnych urazów. W tym wpisie chcielibyśmy przedstawić Wam protokół postępowania po skrętnym urazie stawu.
Diagnoza przede wszystkim!
To jak potoczy się proces rehabilitacji zależy w głównej mierze od prawidłowo postawionej diagnozy. Musimy być pewni, że podczas urazu nie doszło do żadnego złamania. Wówczas musimy zdać się na lekarza i w przeważającej większości unieruchomienie. Jeżeli obyło się bez złamania – obieramy drogę w kierunku wyzdrowienia.
Skręcenie stawu skokowego- źródło: therunningclinic.com
Protokół PEACE & LOVE
Jeżeli mówimy o protokołach, to w przypadku urazu tkanek miękkich mamy z czego wybierać. Mamy protokół ICE, który później wyewoluował do RICE, a następnie PRICE, jak również POLICE. My natomiast w pracy ze sportowcami stosujemy, coraz bardziej zyskujący na popularności, protokół PEACE & LOVE.
Natychmiast po urazie tkanek miękkich nie wyrządzaj szkody i pozwól, by spokój (PEACE) kierował Twoim podejściem.
P czyli PROTECTION (ochrona)
Najważniejsza jest minimalizacja ryzyka powtórnego urazu bolącego miejsca. Zwolnij lub ogranicz ruch (od 1 do 3 dni), aby zapobiec kolejnym uszkodzeniom. Jeżeli nie doszło do złamania – unikamy zewnętrznych usztywnień, ponieważ dłuższy odpoczynek może zagrozić sile i jakości tkanek. Więcej na ten temat dowiecie się TUTAJ!
E czyli ELEVATION (uniesienie)
Unieś kończynę powyżej poziomu serca, by ograniczyć rozrost obrzęku i ułatwić odprowadzenie płynu z kończyny. W literaturze znajdziemy jedynie słabe dowody naukowe popierające uniesienie kończyny. Wciąż jednak jest zalecane z racji na niski stosunek ryzyka do możliwych korzyści
A czyli AVOID ANTI_INFLAMMATORIES (unikanie środków przeciwzapalnych)
Stan zapalny jest niezbędny do prawidłowego zagojenia się tkanek. Hamowanie tak ważnego procesu przy użyciu środków przeciwzapalnych utrudnia stworzenie silnej i wydolnej tkanki, a więc może przynieść nam o wiele więcej szkód niż pożytku. Kwestionuje się też tutaj stosowanie krioterapii. O tym jednak napiszemy nieco niżej.
C czyli COMPRESSION (ucisk)
Delikatny ucisk zewnętrzny przy użyciu bandaży elastycznych czy specjalnych aplikacji kinesiotapingu pozwala zmniejszyć rozrost stanu zapalnego oraz obrzęku. Mimo dość sprzecznych badań (według wielu specjalistów udokumentowano zbyt mało prób) domniemuje się, iż poprawia to komfort życia.
E czyli EDUCATION (edukacja)
Na edukację pacjenta stawia się w ostatnim czasie duży nacisk. Jest to bardzo ważny element powrotu do zdrowia, gdyż skuteczność rehabilitacji zależy w dużej mierze od współpracy na linii terapeuta-pacjent. Pacjent powinien być świadomy na czym polega uraz, jak powinno wyglądać leczenie, jakich objawów może się spodziewać, a z kolei jakie z nich powinny „zapalić czerwoną lampkę”. Nader ważne jest ustalenie z pacjentem realistycznych oczekiwań dotyczących czasu powrotu do zdrowia. Z własnego doświadczenia widzimy, że pacjenci, którzy posiadają większą wiedzę dotyczącą swojego problemu, charakteryzują się mniej powikłanym procesem rehabilitacji.
W następnych dniach po urazie tkanki potrzebują miłości (LOVE)
L czyli LOAD (obciążanie)
Do obciążania powinniśmy wrócić tak szybko jak pozwolą nam na to dolegliwości bólowe. Odpowiednie obciążanie przynosi korzyści u większości pacjentów z problemami układu mięśniowo-szkieletowego. Optymalne obciążanie (bez nasilania dolegliwości bólowych) sprzyja naprawie, przebudowie oraz zwiększaniu tolerancji tkanek (pisaliśmy o tym TUTAJ!).
O czyli OPTIMISM (optymizm)
Zaraz obok edukacji, optymistyczne nastawienie pacjenta do rehabilitacji stanowi najważniejszy składnik prawidłowego powrotu do pełni zdrowia. Negatywne podejście stanowi często najtrudniejszą barierę do pokonania w drodze do wyzdrowienia. Bardzo ważna jest zatem edukacja pacjenta w zakresie jego stanu zdrowia oraz realne oszacowanie czasu potrzebnego na jego powrót do sprawności. Pesymistyczne oczekiwania pacjentów są bowiem związane z nieoptymalnymi wynikami i gorszymi rokowaniami. Pacjent negatywnie nastawiony nie będzie aktywny w procesie rehabilitacji, co znacznie zmniejsza rokowania i w taki sposób błędne koło się zamyka.
V czyli VASCULARISATION (waskularyzacja)
Aktywność fizyczna wymuszająca pracę układu sercowo-naczyniowego stanowi kamień węgielny w leczeniu urazów układu mięśniowo-szkieletowego. Bezbolesną aktywność sercowo-naczyniową zaleca się rozpocząć kilka dni po urazie. Poprawia to samopoczucie, jak również podnosi wydolność organizmu. Co ważne, ćwiczenia o progu tlenowym usprawniają funkcjonowanie oraz zmniejszają potrzebę przyjmowania leków przeciwbólowych u osób ze schorzeniami układu mięśniowo-szkieletowego.
E czyli EXERCISE (ćwiczenia)
Istnieją silne dowody naukowe potwierdzającą skuteczność stosowania ćwiczeń w leczeniu skręceń stawu skokowego, jak również w zmniejszeniu częstotliwości nawracających urazów. Ćwiczenia są w stanie przywrócić zakres ruchu, siłę mięśniową oraz propriocepcję wcześnie po urazie. Powinniśmy pracować w zakresie oraz obciążeniu możliwie bez bólowym, aby zapewnić optymalne warunki do regeneracji. W swojej pracy uwielbiamy powiedzenie: „Ból jest Twoim przewodnikiem” – te słowa świetnie odnajdują się w kolejnych etapach rehabilitacji. Jeżeli podczas ćwiczeń nie odczuwasz dolegliwości bólowych, to śmiało możesz dać z siebie więcej. Jeżeli zaś pojawia się ból, bądź zaczyna się wzmacniać – zmniejsz obciążenia lub odpuść sobie na chwilę.
Teraz przedstawimy Wam kilka ćwiczeń, które możecie wykonywać w tej fazie rehabilitacji. Głównym celem tego etapu jest zwiększenie bezbólowego zakresu ruchomości. Ćwiczenia tak naprawdę możecie wykonywać 24/7. Nie zależy nam tutaj na ilości ćwiczeń i powtórzeń, a skupiamy się raczej na systematyczności. Stąd też zalecamy wykonywać poniższe ćwiczenia co 1-2h.
1. Zgięcia grzbietowe i podeszwowe
W siadzie bądź leżeniu zginaj stopę grzbietowo oraz podeszwowo w największym (tolerowanym bólowo) zakresie ruchu.
Zalecenia: 3 x 15 powtórzeń
Sposób wykonania ćwiczenia nr 1
2. Krążenia
W siadzie bądź leżeniu zakreśl palcami stopy okrąg. Okrąg rysuj zarówno w prawym, jak i lewym kierunku.
Zalecenia: 10 krążeń w lewą i 10 w prawą stronę
Sposób wykonania ćwiczenia nr 2
3. Pasywne zgięcie grzbietowe stawu
Do kolejnego ćwiczenia potrzebny będzie ręcznik. Zaczep go za śródstopie, a końce trzymaj w dłoniach. Za pomocą rąk wymuś zgięcie grzbietowe w stawie skokowym. Zgięcie powinno być na tyle mocne, na ile pozwalają dolegliwości bólowe.
Zalecenia: 3 x 15 powtórzeń
Sposób wykonania ćwiczenia nr 3
4. Pasywne zgięcie grzbietowe stawu skokowego przy zgiętym stawie kolanowym
Zasada ćwiczenia jest identyczna jak w tym powyżej. Jedyną różnicą jest zgięty staw kolanowy.
Zalecenia: 3 x 15 powtórzeń
Sposób wykonania ćwiczenia nr 4
5. Imitacja ruchu przetoczenia w odciążeniu
Usiądź na krześle i wyprostowaną nogę ustaw przed sobą. Pod piętę włóż ręcznik. Przyciągnij stopę do siebie, tak żeby oprzeć palce o podłogę.
Zalecenia: 3 x 15 powtórzeń
Sposób wykonania ćwiczenia nr 5
Ćwiczenia w późniejszych etapach rehabilitacji znaleźć możesz TUTAJ!
Co z tym chłodzeniem?
Tak jak pisaliśmy wyżej – coraz częściej kwestionuje się stosowanie krioterapii. Jest powszechnie stosowana wśród klinicystów i ludności, jednak nie ma obecnie dowodów wysokiej jakości potwierdzających skuteczność chłodzenia w leczeniu stanów pourazowych tkanek miękkich. Coraz większa rzesza fizjoterapeutów i uczonych odradza stosowanie w tym przypadku lodu. Argumentem jest możliwe zaburzenie reakcji zapalnej, która jest niezbędna do prawidłowego zagojenia tkanek. Leczenie zimnem może prowadzić do upośledzonej regeneracji tkanki i zbędnej syntezy kolagenu.
Jeżeli chodzi o nas. W swojej praktyce stosujemy chłodzenie – zimne okłady oraz kąpiele. Uważamy, że w pierwszych godzinach (do 6h po urazie) ich stosowanie jest jak najbardziej uzasadnione. Działa przeciwbólowo, a co więcej może zapobiec zbytniemu rozprzestrzenianiu się stanu zapalnego. Jesteśmy świadomi, iż najnowsze doniesienia negują potrzebę jego stosowania, jednak obserwując sytuację w profesjonalnym sporcie – zostajemy przy swoim. Nasza praca opiera się nie tylko na badaniach medycznych, ale i analizie protokołów pourazowych w profesjonalnych zespołach piłkarskich czy koszykarskich. Obecnie w wielkich klubach stosuje się zimnolecznictwo, a więc i my stosujemy je w codziennej pracy.
Ćwiczenia w formie video!
Wszystkie ćwiczenia w formie video znajdziecie na naszym instagramie: www.instagram.com/jestfizjo
W przedstawieniu ćwiczeń pomógł nam Jakub Rohnka – zawodnik MKS Ślepsk Malow Suwałki
Jakub Rohnka – zawodnik MKS Ślepsk Malow Suwałki